مترجم : الهام عطاییان
ویروس و ضدویروس
حجم عظیم ویروس ها، کرم ها، ایرادات نرم افزارها و تهدیدهای ناشی از آنها، نرم افزارهای ضدویروس را تبدیل به یکی از ابزارهای لازم برای همه کامپیوترها نموده است. در صورت آلوده شدن یک کامپیوتر به ویروس بسته به نوع آن ممکن است مصائب مختلفی برای سیستم کامپیوتری بوجود آید که در پاره ای موارد جبران آن ها هزینه های زیادی را تحمیل می کند. آسیب های بعضی از ویروس ها به گونه ای است که آثار سوء آن ها را به هیچ وجه نمی توان از بین برد. مستقل از نوع ویروسی که باید با آن مقابله شود نیاز به برنامه های ضد ویروس همواره وجود دارد و در شرایطی که محصولات ضد ویروس متنوعی تولید شده اند، انتخاب نرم افزار مناسب دغدغه کاربران می باشد.
این مقاله ضمن معرفی انواع ویروس ها، نحوه عمل کرد برنامه های ضدویروس و انواع ویروس هایی که ضدویروس ها شناسایی و پاکسازی می کنند را معرفی می کند. همچنین اطلاعاتی که برای انتخاب ابزار مناسب لازم است بیان شده و تعدادی از برنامه های ضد ویروس با هم مقایسه خواهند شد.
ویروس چیست؟
ویروس های کامپیوتری برنامه هایی هستند که مشابه ویروس های بیولوژیک گسترش یافته و پس از وارد شدن به کامپیوتر اقدامات غیرمنتظره ای را انجام می دهند. با وجودی که همه ویروس ها خطرناک نیستند، ولی بسیاری از آنها با هدف تخریب انواع مشخصی از فایل ها، برنامه های کاربردی و یا سیستم های عامل نوشته شده اند.
ویروس ها هم مشابه همه برنامه های دیگر از منابع سیستم مانند حافظه و فضای دیسک سخت، توان پردازنده مرکزی و سایر منابع بهره می گیرند و می توانند اعمال خطرناکی را انجام دهند به عنوان مثال فایل های روی دیسک را پاک کرده و یا کل دیسک سخت را فرمت کنند. همچنین یک ویروس می تواند مجوز دسترسی به دستگاه را از طریق شبکه و بدون احراز هویت فراهم آورد.
برای اولین بار در سال ۱۹۸۴ واژه «ویروس» در این معنا توسط فرد کوهن در متون آکادمیک مورد استفاده قرار گرفت. در این مقاله که «آزمایشاتی با ویروس های کامپیوتری» نام داشت نویسنده دسته ای خاص از برنامه ها را ویروس نامیده و این نام گذاری را به لئونارد آدلمن نسبت داده است. البته قبل از این زمان ویروس ها در متن داستان های عملی و تخیلی ظاهر شده بودند.
انواع ویروس
انواع ویروس های رایج را می توان به دسته های زیر تقسیم بندی نمود:
boot sector :
boot sector اولین Sector بر روی فلاپی و یا دیسک سخت کامپیوتر است. در این قطاع کدهای اجرایی ذخیره شده اند که فعالیت کامپیوتر با استفاده از آنها انجام می شود. با توجه به اینکه در هر بار بالا آمدن کامپیوتر Boot sector مورد ارجاع قرار می گیرد، و با هر بار تغییر پیکربندی کامپیوتر محتوای boot sector هم مجددا نوشته می شود، لذا این قطاع مکانی بسیار آسیب پذیر در برابر حملات ویروس ها می باشد.
این نوع ویروس ها از طریق فلاپی هایی که قطاع boot آلوده دارند انتشار می یابند. Boot sector دیسک سخت کامپیوتری که آلوده شود توسط ویروس آلوده شده و هر بار که کامپیوتر روشن می شود، ویروس خود را در حافظه بار کرده و منتظر فرصتی برای آلوده کردن فلاپی ها می ماند تا بتواند خود را منتشر کرده و دستگاه های دیگری را نیز آلوده نماید. این گونه ویروس ها می توانند به گونه ای عمل کنند که تا زمانی که دستگاه آلوده است امکان boot کردن کامپیوتر از روی دیسک سخت از بین برود.
این ویروس ها بعد از نوشتن بر روی متن اصلی boot سعی می کنند کد اصلی را به قطاعی دیگر بر روی دیسک منتقل کرده و آن قطاع را به عنوان یک قطاع خراب (Bad Sector) علامت گذاری می کند.
Macro viruses:
این نوع ویروس ها مستقیما برنامه ها را آلوده نمی کنند. هدف این دسته از ویروس ها فایل های تولید شده توسط برنامه هایی است که از زبان های برنامه نویسی ماکرویی مانند مستندات Exel یا Word استفاده می کنند. ویروس های ماکرو از طریق دیسک ها، شبکه و یا فایل های پیوست شده با نامه های الکترونیکی قابل گسترش می باشد.
ویروس تنها در هنگامی امکان فعال شدن را دارد که فایل آلوده باز شود، در این صورت ویروس شروع به گسترش خود در کامپیوتر نموده و سایر فایل های موجود را نیز آلوده می نماید. انتقال این فایل ها به کامپیوتر های دیگر و یا اشتراک فایل بین دستگاه های مختلف باعث گسترش آلودگی به این ویروس ها می شود.
File infecting viruses:
فایل های اجرایی (فایل های با پسوند .exe و .com) را آلوده نموده و همزمان با اجرای این برنامه ها خود را در حافظه دستگاه بار نموده و شروع به گسترش خود و آلوده کردن سایر فایل های اجرایی سیستم می نمایند. بعضی از نمونه های این ویروس ها متن مورد نظر خود را به جای متن فایل اجرایی قرار می دهند.
ویروس های چندریخت(Polymorphic):
این ویروس ها در هر فایل آلوده به شکلی ظاهر می شوند. با توجه به اینکه از الگوریتم های کدگذاری استفاده کرده و ردپای خود را پاک می کنند، آشکارسازی و تشخیص این گونه ویروس ها دشوار است.
ویروس های مخفی:
این ویروس ها سعی می کنند خود را از سیستم عامل و نرم افزارهای ضدویروس مخفی نگه دارند. برای این کار ویروس در حافظه مقیم شده و حائل دسترسی به سیستم عامل می شود. در این صورت ویروس کلیه درخواست هایی که نرم افزار ضدویروس به سیستم عامل می دهد را دریافت می کند. به این ترتیب نرم افزارهای ضدویروس هم فریب خورده و این تصور به وجود می آید که هیچ ویروسی در کامپیوتر وجود ندارد. این ویروس ها کاربر را هم فریب داده و استفاده از حافظه را به صورت مخفیانه انجام می دهند.
ویروس های چندبخشی
رایج ترین انواع این ویروس ها ترکیبی از ویروس های boot sector و file infecting می باشد. ترکیب انواع دیگر ویروس ها هم امکان پذیر است.
سایر برنامه های مختل کننده امنیت
برخی از محققین اسب های تروا(Trojan)، کرم ها و بمب های منطقی را در دسته ویروس ها قرار نمی دهند ولی واقعیت این است که این برنامه ها هم بسیار خطرناک بوده و می توانند خساراتی جدی به سیستم های کامپیوتری وارد نمایند.
اسب های تروا تظاهر می کنند که کاری خاص را انجام می دهند ولی در عمل برای هدف دیگری ساخته شده اند، به عنوان مثال برنامه ای که وانمود می کند که یک بازی است ولی در واقع اجازه دسترسی از راه دور یک کاربر به کامپیوتر را فراهم می آورد.
کرم ها برنامه هایی هستند که مشابه ویروس ها توان تکثیر کردن خود را دارند، ولی برعکس آنها برای گسترش خود نیاز به برنامه هایی دیگر ندارند تا آنها را آلوده کرده و تحت عنوان فایل های آلوده اقدام به انتقال و آلوده کردن دستگاه های دیگر نمایند. کرم ها معمولا از نقاط آسیب پذیر برنامه های e-mail برای توزیع سریع و وسیع خود استفاده می نمایند.
بمب های منطقی برنامه هایی هستند که در زمان هایی از قبل تعیین شده؛ مثلا یک روز خاص؛ اعمالی غیر منتظره انجام می دهند. این برنامه ها فایل های دیگر را آلوده نکرده و خود را گسترش نمی دهند.
علی رغم تنوع انواع برنامه های مخرب، برنامه های قوی ضد ویروس می توانند نسخه های مختلف آنها را شناسایی و از بین ببرند. در ادامه این متن برای سادگی به همه انواع این برنامه ها عنوان عمومی ویروس اطلاق می شود.
A virus is just a piece of software which can copy itself inside of computers whenever it is executed, and, overall, which contains statements damage the system where it is runned. There are many kind of viruses:to
File's viruses
These viruses infect executable files, like '.exe' or '.com' files, for example. Each executable file, more or less is made up of three parts: an header, a block of data, and a block containing effective statements. The header contains a 'reference' (a 'jump' statement) to the beginning of the block of statements. Viruses change this 'reference' to make it point to the end of file, where harmful statements (virus' body) are attached to, and, however, at the end of the block, there is another reference to the beginning of the original block of statements.
Antivirus programs have a scanning engine to detect these fake references and to detect typical 'identification strings', that's a sequence of each virus' typical statements. To follow up this purpose, they hold a database containg all known virus' strings. Obvious conclusion: to be effective, antiviruses must have very frequently updated database. On the contrary, a very important requisite is missing, and their effectiveness is really weak.
Boot's viruses
Computers' operating systems are composed of programs usually disk resident. Whenever you turn on your computer, it searches for a specific disk area which contains some vital information about the disk itself (MBR Master Boot Record). After reading this area, your computer is able to recognize some disk's features, such as sectors number. Then, it has to read the boot record, an area containing all statements to load the operating system. Operating systems can be loaded either from hard disks or floppy disks. Anyway, your computer read always the first sector of disk, that, in case of hard disk contains the MBR, and, in case of floppy contains the boot record.
The virus acts by moving the blocks of statements needed to start the operating system (boot record) to a different zone of disk. Then it copy itself where there was the original block. The last virus' statement is that will let the real boot record available for system's starting. So, the virus (remember, it's just a program) is launched whenever you start your computer. If you leave a floppy disk inside your turned off PC, when you will turn on it, the machine will detect its presence, and it will attempt to load the operating system from the floppy disk. It will read the first disk sector which, as we know by now, contains the virus.
Companion viruses
On MsDos systems, when two files with the same name are located in the same directory, one with '.com' extension and the other with '.exe' extension, the Dos always will launch '.com' files before than '.exe' files. Companion viruses copy themselves with the same name of infected '.exe' files. But with '.com' extension! So, if you launch 'your-file' executable file (your-file.exe), the Dos will use your-file.com file (a copy of virus).
This kind of viruses are not active on Windows 95 environment, but if you launch it inside of a Dos window, it's really dangerous again!
File system's viruses
This kind of virus changes the system's FAT (File Allocation Table). Inside the FAT there is an index of names and addresses of files. File system's viruses change it to make the system launch the virus before than the original program.
Macro viruses
This is the last virus generation. They use certain programs (such as Word or Excel) features. This programs use a specific language to let users build macros. A macro is just a set of operations (as opening documents or saving them). It's possible to build 'models', that will be associated with documents, in order to let the program (a word processor like Word, for example) execute them on opening of such documents. So, in this case, the virus is just a macro: but containing harmful operations for your system!
Time viruses
I'm talking about these viruses which 'sleep' for a while, inside of infected files, and which wake up whenever special conditions occur, such as special dates (on the first of April, for example) or after a certain number of starting of your system, or simply, after a while.
ANSI viruses
On MsDos systems, you can associate commands with any key of keyboard. Well, there are a few of viruses which use this option. they can associate the 'format c:' command with the 'v' key, or 'del *.exe' command with enter key! These associations are written inside of the config.sys file.
Trojan horses
They aren't really viruses, because they can't produce a copy of themselves, but they are really dangerous. You can't identify them, because they are hidden inside of normal programs. They don't produce effects for a while, and you think that your system is clean. But they come out in an unforeseeable way. Very famous is the 'PKZIP300.EXE' trojan horse, which isn't the new version of PKZIP program (its last release never reached 3.0!). Antiviruses can nothing in these cases. However it isn't so easy to meet a trojan horse. Usually they are so famous that it's pretty difficult to load them inside computers.